„Jan będzie zwycięzcą”

W tym tygodniu miało nie być o cudach, ale nic na to nie poradzę, że w historii naszego narodu zdarzają się one nader często. Jako że 12 września obchodzimy kolejną rocznicę Odsieczy Wiedeńskiej, postanowiłam z Czytelnikami podzielić się fragmentem źródła właśnie z tego okresu. Uznałam, że najlepiej będzie przedstawić jakieś mało znane wydarzenie i wybór mój padł na pewien ciekawy znak, jaki niebiosa dały Janowi III Sobieskiemu.

Cytat pochodził będzie z „Dyaryusza wideńskiej okazyji Jmci Pana Mikołaja na Dyakowcach Dyakowskiego podstolego latyczewskiego”, wydanego w Warszawie 1983 roku przez Ministerstwo Obrony Narodowej. Autor tych wspomnień był żołnierzem, uczestnikiem bitwy pod Wiedniem. Dzieli się on z czytelnikami swoimi wspomnieniami z tej wyprawy, okraszając je często ciekawymi opowieściami.

Zapisał więc Pan Mikołaj takie oto zdarzenie. Podczas marszu na pomoc oblężonemu Wiedniowi, kiedy okopywano namiot rozłożony dla króla: wykopują obraz Najświętszej Matki Niepokalanego Poczęcia, arkuszowy, na płótnie malowany, w trąbkę zwiniony (jest on po dziś dzień w skarbcu Królewicza JMci żółkiewskim), który, gdy przyniesiono do Króla, a Król go rozwinął, z wielką weneracyją [czcią] pocałował go, aż w tym któryś ze stojących mówi: „Mości Królu, są litery jakieś na drugiej stronie”. Król mówi: „Czytaj”. Aż tam napis takowy łacińskim charakterem czyta: „Erit Victor Joannes” [Jan będzie zwycięzcą]. Król się odzywa: „Co ty, bestyjo, gadasz?” Czytający odpowiada: „Ja to czytam, co napisano”. Król mówi: „Daj mi go, sam”. Czyta znowu sam Król, a że to samo, znowu pocałował obraz, mówiąc te słowa: „Któż to wi, co to za Joannes będzie victor”.

Opowieść o znalezieniu cudownego obrazu powtarza się w innych jeszcze pamiętnikach. Historia ta różni się w nich pewnymi szczegółami. Podają np. inne daty znalezienia obrazu, czy odmienne wersje napisu na nim się znajdującego. Dla przykładu, syn Jana Sobieskiego – Jakub, w swoim dzienniku (Dyaryusz wyprawy wiedeńskiej w 1683 r., Warszawa 1883) wspomina, że obraz z jednej strony nosił napis: pod tym znakiem Maryi Jan będę zwycięzcą, z drugiej zaś: pod tym znakiem Maryi Janie zwyciężysz.

To, że istnieją nieco odmienne wersje tego samego zdarzenia nie powoduje, że jest ono mniej wiarygodne. Jest wręcz przeciwnie – tylko je uwiarygadnia. Sytuacja ta wynika ze specyfiki pamiętnika, jako gatunku źródła. Więcej o niej opowiem za tydzień, zainteresowanych już dzisiaj serdecznie zapraszam.