Niewielu Warszawiaków zna piękny pałacyk w wielkim romantycznym parku o powierzchni 116 ha znajdujący się na terenie osiedla Natolin, w dzielnicy Ursynów. Ten historyczny obiekt ogrodzony murem nie jest ogólnie dostępny.
Historia pałacu
August Aleksander Czartoryski (1697-1782) wybudował w latach 1780-1782 niewielki dworek w stylu klasycystycznym zaprojektowany przez wolnomularza Szymona Bogumiła Zuga. W 1782 właścicielką dworku stała się Elżbieta Lubomirska, a w 1799 jej córka Aleksandra, żona hrabiego Stanisława Kostka Potocki (1755-1821), wieloletniego Wielkiego Mistrza Wielkiego Wschodu Narodowego Polski.
W 1806 roku hrabia Stanisław Kostka Potocki przystąpił do przebudowy dworku, przeznaczając go na letnią siedzibę dla swojego syna Aleksandra Stanisława (1778-45). Warto zapoznać się bliżej działalnością się fundatora opisaną w artykule Potocki Stanisław Kostka .
Przebudowie pałacu Potockich towarzyszyła modernizacja parku otaczającego posiadłość. Zgodnie z panującą modą park został zaprojektowany w stylu angielskim. Wśród starych drzew pojawiły się rzeźby i antyczne ruiny. Malarz Wincenty Kacprzycki (1802-49) uwiecznił widok zespołu pałacowego w Natolinie. Obrazy te znajdują się w Muzeum Narodowym w Warszawie.
Widok pałacu w Natolinie od strony parku /Wincenty Kacprzycki, 1835 r./
Nadal natoliński park wygląda imponująco.
Historia wolnomularstwa w Polsce w XVIII i XIX wieku
Pierwsza polska loża Czerwone Bractwo (z fr. la Confrérie Rouge) została założona w 1721 roku, działała ona krótko. W następnych latach powstały kolejne. Ruch ten został zainicjowany przez oficerów pozostających w służbie Augusta II Sasa.
„Złoty wiek” wolnomularstwa w Polsce przypada na lata 80-te XVIII wieku. W 1784 w Warszawie zaczął działać Wielki Wschód Narodowy. Po III rozbiorze polskie loże chwilowo zamarły, a Polacy wstępowali do zagranicznych.
„… Za czasów Księstwa Warszawskiego wolnomularstwo znajdowało się pod opieką Napoleona I, zaś w czasach Królestwa Polskiego pod opieką Aleksandra I. …Czołowym działaczem wolnomularskim był Stanisław Kostka Potocki. W Królestwie Polskim wolnomularstwo było ruchem legalnym, wspieranym przez władze,. … Prawie 50% generałów powstania listopadowego działało w masonerii. Wielu wolnomularzy brało udział w powołaniu Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1817–1821 58,4% profesorów tej uczelni należało do lóż wolnomularskich, w tym jej pierwszy rektor Wojciech Szweykowski. ” /link/
W 1820 roku warszawskiej centrala Wielkiego Wschodu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego skupiała 38 lóż w 24 miejscowościach, tj. 4 500 wolnomularzy. Dodatkowo 200 innych wolnomularzy podlegało centrali w Petersburgu. [1]
Propozycja otworzenia Centrum Informacyjnego o działalności wolnomularzy w Polsce
Historia wolnomularstwa w Polsce w XVIII i XIX jest bardzo bogata i ściśle związana z Natolinem. Wiele ważnych spotkań odbywało się w natolińskim pałacyku, zaś miejscowy park jest najciekawszym w Polsce przykładem parku w stylu angielskim, zakładanych w XIX wieku przez środowiska wolnomularskie.
Pałacyk w Natolinie ma trzy poziomy. W przyziemiu znajduje się sala, w której przez cały rok mogłyby się odbywać cykliczne wykłady. Polacy zbyt mało wiedzą o roli wolnomularstwa w Polsce w XVIII i XIX wieku w kontekście historii Europy. Analizując historię kolejnych natolińskich gospodarzy ciekawie można opowiedzieć, jakie zmiany zachodziły w środowisku wolnomularskim w XX i XXI wieku.
Na parterze udostępnione są pomieszczenia dla nielicznych grup zwiedzających, tj. Bawialnia, Gabinet Mozaikowy, Sala Jadalna i sień.
I piętro nie jest ogólnie dostępne. Można byłoby tam przygotować dodatkowe sale muzealne. Symbolika masońska często nie jest ona czytelna dla Polaków, pomimo że spotykają ją w wielu obiektach. Proponuję tutaj zebrać najpopularniejsze takie symbole z czytelnym wyjaśnieniem ich znaczenia.
Okoliczny park jest wspaniałym miejscem do organizowania atrakcyjnych spacerów z przewodnikiem, który omawiałby historię masońskich parków w stylu angielskim.
Przykładowa literatura:
[1] Ludwik Hass Masoneria polska w XX wieku, losy, loże, ludzie, 1993
[2] Ludwik Hass Wolnomularstwo w Europie środkowo-wschodniej w XVIII i XIX wieku, 1982
[3] Stanisław Lorentz Natolin , 1970
[4] Historia Natolina
